Eenvoudig leven en toch niks missen

Eenvoudig leven en toch niks missen

Laat ik dit vooropstellen: een eenvoudig leven betekent niet per se dat je teruggaat naar de natuur, dat je zelf je groenten verbouwt en heel sober leeft. Een eenvoudig leven betekent dat je doet wat voor jou essentieel is. Een soberder leefstijl kán daarbij helpen, maar is geen voorwaarde.

Eenvoudig leven gaat over focus en over het maken van keuzen. In onze maatschappij zijn er zoveel mogelijkheden, zintuiglijke indrukken, manieren van communiceren, informatiebronnen… dat het lastig is om door de bomen het bos te zien.
Als je kiest wat voor jou het allerbelangrijkst is en je niet laat meeslepen door de veelheid van interessante dingen die op je afkomen, geeft dat ruimte, rust en zelfvertrouwen. Je leven krijgt dan juist meer kwaliteit.

In dit artikel diep ik dit verder uit: op het materiële, sociaal/emotionele en spirituele niveau.

Het materiële niveau
Onze maatschappij is gericht op kopen en consumeren. Veel van onze interacties zijn hierop gebaseerd. Als je daar middenin zit, valt het je niet zo op. Maar toen ik in 2009 terugkwam in Amsterdam na een retraite van drie jaar, waarbij ik heel afgelegen woonde en nooit in een winkel kwam, ervoer ik de consumptiemaatschappij als nogal overweldigend.

Zo herinner ik me nog goed hoe ik na drie jaar voor het eerst weer de supermarkt binnenliep. Al die kasten vol met verschillende soorten voedsel en verpakkingen: het leek een groot vlak aan kleur. Ik had geen idee hoe er aan te relateren als iets waar ik behoefte aan had, laat staan dat ik kon kiezen. Ik heb een stuk of vier herkenbare spullen opgezocht, zoals lucifers en ben de winkel weer uitgelopen. Natuurlijk went het wel weer, maar het is de vraag of we gelukkig worden van al die producten en keuzemogelijkheden.

Ik las een interessant onderzoek 1) over wat het met mensen doet, als ze, gedwongen of vrijwillig, een heel stuk in inkomen achteruit gaan, en minder kunnen kopen. Hun mogelijkheden gaan dus achteruit, maar het blijkt dat de kwaliteit van leven meestal vóoruit gaat! Als je niet alles kan kopen, ga je jezelf de vraag stellen: wat is echt belangrijk voor me? Wat is mijn prioriteit?
Je gaat het extra waarderen wat je hebt, en je verheugt je des te meer als je iets nieuws kunt aanschaffen.

Andere positieve effecten die mensen noemden als gevolg van minder consumeren: ik werd er rustiger van af, meer tevreden, ik voelde me vrijer, ik werd creatiever, ik hoefde minder te werken, ik was minstens zo gelukkig, minder afhankelijk, ik had meer tijd voor mijn partner, kinderen en andere sociale contacten, ik viel af. Vaak werd ook genoemd: ik ging bewuster leven.

Creativiteit
Toen ik in retraite was, heb ik zelf ook ervaren, wat er gebeurt als je heel weinig hebt. Normaal gesproken, als je iets nodig hebt, ga je snel naar een winkel en koopt het, maar als dat niet kan, word je creatiever in het vinden van oplossingen. Een klein voorbeeld: op een dag tijdens de retraite wilde ik iets ophangen aan de muur. Als ik thuis in Amsterdam was geweest, zou ik kijken of ik nog spijkers had, en zo nee, dan zou ik naar de winkel gaan en ze kopen. Nu ging ik rondkijken of ik ergens een spijker kon vinden, op de grond of ergens in een plank. Uiteindelijk vond ik een spijker aan de buitenkant van een houten huisje, die daar geen functie had. Het lukte me om hem eruit te halen, en als hamer heb ik een steen gebruikt. Het was even zoeken, maar het deed een appel op m’n creativiteit en oplossend vermogen. En dat gaf voldoening.
Ik merkte ook dat iets wat vandaag heel belangrijk lijkt, morgen niet meer zo nodig is, en overmorgen helemaal niet meer.

Alles kwam naar me toe
Het interessante was ook dat alles wat ik nodig had, gewoon naar me toekwam. Andere mensen gaven me ongevraagd spullen, precies op het moment dat ik er behoefte aan had, zoals een paar schoenen. Ook hadden we in de retraite een grote doos, waar mensen dingen in deden die ze niet meer nodig hadden. Daar heb ik veel in gevonden, een rugzak, kleding, tandpasta, noem maar op.

Het geeft vertrouwen om te merken dat je voor je geluk niet afhankelijk bent van spullen kopen.

Uit het onderzoek bleek dat er, voor mensen die echt aan de ondergrens van een inkomen zitten, ook negatieve effecten zijn, doordat ze bepaalde contacten niet meer kunnen onderhouden, niet uit kunnen gaan als ze dat willen, of zelfs (bij enkelen) dat ze niet voldoende meer te eten hebben.
Het is frappant, dat hoewel de kwaliteit van ons leven dus niet hoofdzakelijk bepaald wordt door hoeveel we hebben, de leefstijl in het westen daar grotendeels wel op gebaseerd is. Niet dat ik per se een pleidooi wil houden voor consuminderen, het gaat me meer om onderzoeken en bewustwording van wat de kwaliteit van ons leven nu echt verhoogt.

Het sociaal/emotionele niveau
In mijn werk als trainer vraag ik de deelnemers aan workshops om te brainstormen over wat hun leven ingewikkeld en wat hun leven eenvoudig maakt.

Op het sociaal/emotionele gebied wordt ingewikkeld gevonden:
• Dingen op andermans manier doen
• Eigen twijfels, keuzes maken
• Anderen die iets van je willen of druk op je uitoefenen
• Familie
• Niet in contact zijn
• Innerlijke criticus
• Moeten

En dit wordt eenvoudig gevonden:
• Stilte, rust
• Delen met gelijkgestemden, je begrepen voelen
• Liefde, verbinding
• Natuur, die is zoals hij is
• Jezelf toestaan iets op je eigen manier te doen
• Authenticiteit

De gemeenschappelijke noemer in het eerste lijstje is dat je je laat leiden door wat er van je verwacht wordt, wat je moet van anderen. Stephen Covey, schrijver van De zeven eigenschappen van effectief leiderschap 2) noemt dit reactief gedrag: je laat je sterk beïnvloeden door de omstandigheden, door impulsen van buitenaf.
Het tweede lijstje is gebaseerd op pro-activiteit: niet de uiterlijke situatie is bepalend, maar vooral je innerlijke waarden, zoals liefde, contact, authenticiteit en rust. Pro-actief zijn betekent dat je intrinsiek gemotiveerd bent, zelf-sturend. Je handelt van binnenuit, omdat je zelf iets belangrijk vindt. Met andere woorden: je doet wat voor jou essentieel is.

Stephen Covey introduceert nog twee andere begrippen: cirkel van invloed en cirkel van betrokkenheid. Als je reactief bent, ben je vooral bezig met dingen waar je wel bij betrokken bent, maar geen invloed op hebt. Je klaagt bijvoorbeeld over je vervelende baas. Je legt de oorzaak van je problemen buiten jezelf. Als je pro-actief bent, beperk je je handelen tot het gebied waar je daadwerkelijk invloed hebt. Deze cirkel is veel kleiner. Het goede nieuws is, dat als je vanuit intrinsieke motivatie in je cirkel van invloed handelt, deze cirkel groter wordt, en je meer kunt bereiken, ook bij je baas! Dus als je je leven wilt vereenvoudigen, kun je het beste dicht bij jezelf blijven, binnen je cirkel van invloed, en handelen vanuit de waarden die voor jou belangrijk zijn.
In onze maatschappij wordt intrinsieke motivatie steeds belangrijker, denk bijvoorbeeld aan de toename van het aantal zzp-ers en de opkomst van het Nieuwe Werken.

Het spirituele niveau
Hoe ziet eenvoud, doen wat essentieel voor je is, er op het spirituele niveau uit?
We hebben al gezien dat kwaliteit van leven niet persé in materiële welstand zit, in uiterlijke dingen. Op het sociaal/emotionele niveau zagen we dat de sleutel tot eenvoud ligt in het volgen van je innerlijke waarden in plaats van impulsen van buitenaf.

Op het spirituele vlak gaan we nog een stap verder.
ZH de Dalai Lama zegt: “Toegegeven, uiterlijke omstandigheden kúnnen bijdragen aan ons geluk en welzijn, maar uiteindelijk zijn geluk en lijden afhankelijk van de geest en hoe deze waarneemt.”

Als je dit in de termen van Covey uitlegt: de cirkel van invloed die het dichtste bij is, is je eigen geest. We kunnen een situatie buiten ons niet altijd veranderen, maar je kunt wel je geest veranderen – mits je hem getraind hebt.
Door een spiritueel pad te volgen, kunnen we onze geest leren kennen, en begrijpen hoe hij werkt. We kunnen hem, bijvoorbeeld door meditatie, tot rust brengen en transformeren. Je geest trainen is heel effectief, want het is de basis van je leven: het is het ‘instrument’ waarmee je dingen waarneemt en interpreteert.

Stel dat je een fotocamera hebt, met een vlek op de lens, waardoor al je foto’s troebel worden. Je kunt veel tijd besteden aan het verbeteren van iedere individuele afdruk, en proberen het troebele deel weg te werken of te manipuleren. Misschien zou je geïrriteerd raken of de moed verliezen omdat dit zoveel energie kost. Maar het is veel effectiever om de vlek van de lens te halen. En dat is wat een spiritueel pad je bieden kan: het schoonmaken van de lens waarmee je naar de wereld kijkt. En het interessante is, dat daardoor de wereld mee verandert…
Dus als je je leven wilt vereenvoudigen, is met je geest werken het meest essentiële wat je kunt doen.

Tot slot: de innerlijke uitdaging
Je leven vereenvoudigen is een proces, het gaat niet van de ene op de andere dag en het heeft reflectie, tijd en onderhoud nodig. Vaak is het twee stappen vooruit, een stap achteruit.
Doen wat het belangrijkste voor je is, van binnenuit leven op materieel, sociaal/emotioneel en spiritueel niveau, is een uitdaging. Onze gewoontes zijn sterk en vaak zijn we gesteld op comfort. Dingen moeten leuk en onderhoudend zijn.
Als je je levenspatroon verandert, en minder gericht bent op vervulling van buitenaf, kom je dichter bij je kern, je wordt meer authentiek. In dat proces leer je lagen van jezelf kennen, die je voorheen niet opmerkte.

Tijdens de retraite bijvoorbeeld, zocht ik bewust minder bevestiging in mijn contacten. Dit riep in eerste instantie angst op, en ik ontdekte dat het zoeken van veiligheid bij anderen berust op een gewoonte. Gaandeweg begon ik een ander perspectief te zien, ik ging mezelf anders definiëren en leerde om vertrouwen in mezelf te vinden.
En daarin ligt de belofte van een eenvoudig leven: je realiseren dat geluk niet afhankelijk is van omstandigheden of van iemand anders, maar dat het uiteindelijk in jezelf ligt, en in hoe jij de wereld waarneemt.

1) Lezersonderzoek van het blad Genoeg, 2007
2) Uitgeverij Business Contact, 1993

© Nynke Valk